 |
| लक्ष्मण लक्ष्य |
जनताको नासो जनतालाई नै भनी 62/63 को जनआन्दोलनमा तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्रले जनताको नाममा बुझाएको लोकतन्त्र अब 12 बर्षमा लागेको छ।
निरंकुश राजतन्त्रलाई घुड़ा टेकाएको र लोकतान्त्रिक गणतंत्र संस्थागत गरी देशको सुनौलों नक्सा कोरिएको दिनको सम्झना सवरूप मनाइने लोकतन्त्र दिवस 12 औ दिबसमा आई पुग्दा पनि जनताहरुमा लोकतंत्र को महसुस अझै हुन नसक्नु एक चासोको बिषय बनेको देखिन्छ!
खैर, देशको महत्वपूर्ण उपलब्धि जनता द्वारा जनताको लागी गरिने शासन ब्यबस्थामा हामी छौ खुसीको कुरा मान्नु पर्छ।
नेपाली जनता त्यों बेला पनि प्रजातन्त्रमै बाचि रहेका थिए जून बेला संबैधानिक राजतन्त्र सबैको रोजाइ बनेको थियो। देश समान्य स्थितिमैं चली रहदा राज्य संचालन सँगै जनताहरुमा असनुस्टीहरु सिर्जना हुदै जानु पनि स्वभाविक थियो, जसलाई राजा तथा राज्यको संबैधानिक अंगले संतुलनमा राख्नु अति आबश्यक थियो।
तर कारणबश देशका राजनीतिक बिषय हरुमा सहमति जुट्न नसकेपछि देशको एक शक्ति माओबादी जंगलबाट सासस्त्र युद्धको थालनी गर्नु देशको लागि तत्कालीन समयमा घातक बन्यो। राजा, राजनीतिक पार्टी तथा माओबादी शक्ति बीचको त्रिपक्षीय खिचातानिमा देशका बिकाश निमार्णका कार्य देखी लिएर सामान्य दैनिक जिबनस्तरका गतिविधिहरुमा पनी असर पर्नुले प्रष्ट भइसकेको थियो की देशमा राजतन्त्रको विकल्प खोज्नु पर्छ।
तत्कालीन समय एक तर्फा माओबादीको बिद्रोह अर्को राजनीतिक दलको सड़क संघर्ष र राजदरबार हत्याकांडले देशको भबिस्य अन्योल स्थिति रही नै रहेको थियो जसकारण राजाको शक्ति क्षीण हुनु र राज्य ब्यबस्था कमजोर हुनु स्वभाविक नै थियो।
ऐसैबीच माओबादी र सड़क संघर्ष गरिरहेको सातदल बीच भएको 12 बुंदे सहमतिले 19 दिने 62/63 को आंदोलनको रूप लियो फलस्वरूप राज संस्थाले जनताको सामु घुड़ा टेक्यो र जनताको नासो जनताकै हातमा आयो। त्यही बैशाख11 गतेको दिनलाई नेपालमा लोकतान्त्र दिबश भनेर मनाउन थालियों।
त्यस पछिका बर्षले केहि नौलों आशा र नौलों बिहानिको महसूस अब जनतालाई गराउछ भन्ने भान सबैमा थियो तर पनी पटक पटक को चुनाबी खेल सत्ता संघर्ष र संबिधान निर्माण प्रक्रियाले देश सुस्त गति मैं बड़ी रह्यो, अन्योलको स्थिती रही नै रह्यो।
लामो सकस र कसरतका बीच 2072 आसोज 3 गते नया नेपालको संबिधान जारी भयो, यो सँगै नेपाल फेरी एक नया दिशा तिर अघि बड़ी रहेको छ यो हामी नेपालिमा गौरबको बिषय हो। सँगै यसको पूर्ण कार्यान्वयनले बास्तविक लोकतन्त्रको आभास दिने छ आशा गर्न सकिन्छ।
समय अनुसार नया नया नीति कार्यक्रम र देशको बस्तुस्थिति अनुसारको कार्यले नै देशले तरक्की गर्ने हो, हरेक भेगका जनतामा आधारभूत आबश्यकताको समान परिपूर्ति र विकासका पूर्बाधारको पहुच पुर्याएको खण्डमा नै देशका जनताले लोकतांत्रिक नेपालको अनुभव गर्ने हो। तर पनि आजको मितिमा नेपाली जनता बिभिन्न अभाबको बाबाजूत रोजमर्राको दैनिकीमा कठिनाई साथ जीई रहेछन।
शिक्षा, स्वास्थ्य, यातायात, बेरिजगारी, महंगी, भष्ट्राचार तथा राजनीतिक अस्थिरताले देश जर्जर त छदै छ, एसमाथि पनि लोकतन्त्रका उपलब्धि माथि चर्चा गर्ने बिषय नपाइनु दुखको कुरा छ।
अझै पनि सरकार द्वारा सहीदहरु प्रति र उनका परिबार प्रति सहानुभूति जुटाउन, भूकम्पले निम्तयाएको समस्या समाधान गर्न, बढ्दो बिकृति, बलात्कार, र हत्या हिंसाका बढ्दो घटनाहरु माथि कड़ा कदम चाल्न सकी रहेको देखिन्न।
यो अबस्था लाई मध्यनजर गर्दै अझै पनि जनताको ब्यक्तिगत मत बुझ्ने हो भने राजा आउ देश बचाउ भन्ने भाब प्रकट हुन्छ। यो एक बिडम्बना को कुरा हो की हामी जुन लोकतन्त्रको लागि 10 बर्ष जनयुद्ध लडेउ 19 दिने जन आन्दोल गरेउ र कैएउ सहिदको बलिदानिका साथ लोकतन्त्र को स्थापना गरेउ। यो एक ऐतिहासिक घटना हो तर हामी ऐसैको सही सदुपयोग गर्न सकी रहेका छैनौ भने पूर्ण नेपाल अझै अपरिपक्व अबस्थामा छ भनेर आफैलाई दोष दिनु बाहेक केही बाकी रहदैन।
प्राप्त उपलब्धि भन्दा हुन नसकेका कामको चर्चा बड़ी हुन्छ जो सजिलै समाचारका हेडलाइन बन्छन, यो एक एस्तो मनस्थिति हो जो सम्पूर्ण देशका नागरिकको दिमाख नकारात्मक बिचार द्वारा परिचालित छ यसलाई परिबर्तन गर्नु पनि लोकतान्त्रिक देशमा शिक्षा, संचार माध्यम र राजनीतिक दल तथा देशका दिग्गज हरुको हात रहन्छ।
ऊनिहरु देशमा कस्तो सुचना प्रबाह गरी रहेका छन यो पनि महत्तवपूर्ण बिषय हो। के लोकतान्त्रिक नेपालका जनता साच्चै बौद्धिक बर्ग द्वारा प्रशिक्षित छन त?
नेपालको अधिकांश भूभाग पहाड़ी छ र त्यों भन्दा बड़ी गरीबीको रेखा मुनि छ। तराइमा उस्तै समस्या छ यहाँका जनता देशको राजनीतिक तथा समसामयिक घटनाक्रम भन्दा बड़ी समय दैनिक जिबिकोपार्जनमा लगाउछन, बाहिरि सूचना र प्रविधि बाट टाडा रहने यि जनता दैनिक हातमुख जोर्न अकाली ओरली कि स्वदेशि बैदेशिक रोजगारीमा श्रमिक बन्नमैं जिबन ब्यतीत गर्छन र इनलाई कहिलै न राजतन्त्रले फरक पार्यो न लोकतन्त्रले फरक पारेको छ। यिनी हरुको परिश्रम र रेमिटान्समा चलेको देशले आफ्नै उत्पादनको स्रोत पहिचान गर्न नसक्नु अर्को ठुलो समस्या हो।
येसो भनी रहदा देशको सहरी क्षेत्रमा रहने या पहुच राख्ने जनताहरु हरेक सूचना प्रविधि, बिकाशका पुरबाधार जस्ता याबत कुराहरु संग रूबरू छन जसको क्षमताले देशले नया नया उधोग, बिकाशका कार्य तथा योजना, र अंतरास्ट्रीय स्तरमा समेत आफ्नो क्षमता प्रस्फुटन गरेर आफु तथा सिंगो देशको नाम संसारमा चिनाएका छन। र यि जनतालाई पनि न राजतन्त्रले केहि फरक पार्यो न लोकतन्त्र ले बस सामान्य नेपाली नागरिक बनेर जिन्दगी बिताएका छन।
यहाँ महत्तवपूर्ण बिषय राजनीतिक परिबर्तनले तिनैलाई फरक पार्यो जो हरेक क्षेत्र बाट टाडा रहे र हरेक क्षेत्रमा हात हाल्न राजनीति गरे। यिनैले 7 साल 17 साल 46 साल र 63 सालका परिबर्तन ल्याय। र देख्न सकिन्छ यि नेपालका यस्ता जनता छन जो अझै संतुस्ट छैनन यिनले अझै अर्को साल जन्माउने छन। तंत्र माथि तंत्र थप्ने छन।
जे होस देश अब संघीय लोकतांत्रिक गणतन्त्र बनेको छ। हर नागरिकलाई समान अधिकार र अबसरहरु प्राप्त छ। स्वतंत्र पुर्बक जिबनयापन गर्न रुचाउने हामी नेपाली देशको सामग्र उपलब्धिको बारेमा बहस गर्नु, नया आशा राख्नु र सम्पूर्ण नेपालीहरुमा लोकतन्त्रले हित गरेको छ भन्दै शुभकामना आदान प्रदान गर्नु नै उचित रहन्छ।
लोकतन्त्र दिबसको सबैमा शुभकामना!
