 |
| लक्ष्मण 'लक्ष्य' |
हरेक मानब जातीले एक न एक धर्म अपनाएको हुन्छ, सोही धर्मका केहि सारभूत तत्वहरुले उसको जीबन लाई जिबन्त तुलाएको हुन्छ र यैसे धर्मको बिस्वासमा जिबन स्वभाविक ढंगले अघि बढेको छ।
समग्र मा भगबान एउटै हुन भने पनि संसारमा साना ठुला जति सम्प्रदाय छन त्येतिनै धर्म का हाँगा रहेका छन जून सामाजिक तथा पौराणिक मान्यतामा आधारित छन।
खास गरी संसारमा चार धर्म हिन्दू क्रिस्टियन इस्लाम र जैन धर्म मान्नेहरु बिसेस गरी बड़ी संख्या मा देख्न सकिन्छ। ऐसै बीच संसारको पुरानो धर्म भनिने हिन्दू धर्म बर्तमान समयमा आएर सीमित देश र समुदायमा सीमित हुन पुग्नुमा थोरै ध्यानाकर्षण गर्न आबश्यक छ र यसलाई सही रूपमा बुझ्न आबश्यक छ।
हिन्दु धर्म मान्नेहरुको संख्या नेपाल र भारत रहे पनि हिन्दू धर्मका अबसेस र प्रमाणहरु संसार भारी नै भेट्न सकिन्छ जो तथ्यगत रूप मा बहीर आएको पनि छ। अब एसो भन्दै गर्दा संसारको एउटै तथा पुरानो धर्म किन सीमित देश तथा समुदाय मा सीमित रहन पुग्यो? यो जिज्ञासाको बिषय बनेको छ।
जुन कुनै धर्म पनि प्रसारित हुन र फैलिन भाषाले प्रमुख भूमिका खेल्छ, हिन्दु धर्म सस्कृत भाषा द्वारा प्रसारित छ लिपिबद्ध छ। र हिन्दू धर्म लाई गहिराई बाट बुझ्न हामी संस्कृत भाषामा पोख्त हुनै पर्छ। उसो त बर्तमान समयमा अनुबाद गरेका पुस्तकहरु पनि उपलब्ध छन तर यस्ता पुस्तक प्रतीकों आकर्षण शून्य देखिन्छ।
इतिहास हेर्दा पौराणिक युग ऋषिमुनि को गुरुकुल शिक्षा पद्धति बाट धर्मको पाठ परायण हुदै बर्तमान गुरुहरुको पाठसाला तथा सरकारी गैरसरकारी संस्कृत बिद्यालय सम्म आई पुग्दा कैएउ चरण पार गरी सकेको छ र यस बीचमा कैएउ धार्मिक गुरु, पंडित पुरोहितले धर्मको प्रचार गरेको पाइन्छ।
हिन्दू धर्म भित्रका देबता, बेद, भागबत, गीता, उपनिषद जस्ता गहन ग्रंथहरुले पनि हिन्दू धर्मलाई जटिल बनाएको छ र जो कोही सामान्य बुद्धिको मान्छेले ग्रंथ पल्टायेर अध्ययन गर्न पनि पूर्ण सामर्थ्य छैन। एस्तो स्थितिका बाबजूद ऋषि, धर्म गुरु, पंडित पुरोहितले आफ्नो अनुकूल ब्याख्या विश्लेषण गरीदीदा पनि हिन्दू धर्मीहरु अन्योलको धर्म धारण गरी भ्रममा धर्म अनुसरण गरेको अनुभव गर्न सकिन्छ।
धर्म अनुभूति र अनुसरण बाट नै जिबन्त हुने हो अन्यथा शब्द र ग्रंथमा मात्र सीमित रहन्छ। यदि कसैले त्यसको अध्ययन गरेर जिबनमा उतारेन भने धर्म लोप हुन पनि समय लाग्दैन। बर्तमान समय हिन्दू धर्म शब्द र ग्रंथमा सीमित देख्न सकिन्छ उसो त अझै कट्टर हिन्दू समुदाय नभएको पनि होइन, पूर्बिया दर्शन ऐसै हिन्दू धर्ममा आधारित छ।
अब यो समयमा आएर हिन्दु धर्मको बारेमा ब्याख्या गर्नु अतिनै कठिन बन्न पुगेको छ किनकी मान्छेहरुले हिन्दू धर्मको जरो छोड़ी सकेको अबस्था छ र यथार्थ रूपमा भन्नै पर्छ।
यसको याबत कारण मध्य भाषा को विकासक्रम पनि एक मुख्य कारण रहन जान्छ। जसरी संस्कृति भाषा बोलीचालि तथा लेखाईको माध्यम बाट लोप हुदै गयो अन्य भाषा तथा परम्पराहरु हिन्दू धर्म तथा समुदाय माथि हाबी हुदै गयो।
संस्कृत भाषा तथा हिन्दू सम्प्रदायको आडमा बाचेको हिन्दू धर्म, हिन्दू धर्म मान्नेहरुको आधुनिकता सँगै कमजोर बन्दै गयो। आफ्नै धर्ममा नया कुराहरुको अनुसन्धान र प्रयोग नहुनु र अन्य समाज बाट आयात हुने बस्तु तथा सेबा बाट हिन्दू समाज अछूतो नरहनु नै धर्म कमजोर बन्नुको कारण बन्न पुग्यो भन्न सकिन्छ।
जसरी अन्य धर्म तथा समुदायको सिर्जना र त्यसको आकर्षण संग मान्छे सम्झौता गर्न पुग्छ कही न कही आफ्नोपन उसले छोड़ी सकेको हुन्छ। र बर्तमान समयमा आई पुग्दा हिन्दू धर्म बाटो बिराएको बटुवा जस्तो अबस्थामा पुगेको छ।
यसो भनि रहदा अब हिन्दू धर्म धरासायी भयो भन्न पनि सकिदैन तर जरूर लुलो लंगड़ों धर्म रहेर पक्कै रहन्छ केहि शताब्दी।
र धर्मको नाम मा बिभिन्न संघ र पंडित हरुको धर्म बचाउ अभियान द्वन्दात्मक हिसाबले चली रहन्छ। नया पीडी अन्य धर्म तीर आकर्षित हुने दर बढ्ने छ भने केहि ब्यक्तित्तोहरु फेरी हिन्दू धर्मलाई परिमार्जित गर्दै नया मान्यता सहितको नया सभ्यता बिकास गर्न तिर उन्मुख हुनेछन।
#लक्ष्य
0 comments: